۱۴۰۲/۰۵/۰۶ - - علی رضا نقش نیلچی -
بررسی اجمالی آموزش
این آموزش به سه بخش تقسیم می شود؛ آن ها هستند:
- تعریف و نمادی که برای مشتقات توابع استفاده می شود
- نحوه محاسبه مشتق یک تابع با استفاده از تعریف
- چرا برخی از توابع در یک نقطه مشتق ندارند؟
مشتق تابع چیست؟
به عبارت بسیار ساده، مشتق تابع f(x) نرخ تغییر آن را نشان میدهد و با f'(x) یا df/dx نشان داده میشود. بیایید ابتدا به تعریف آن و یک تصویر تصویری از مشتق نگاه کنیم.

تصویری از تعریف یک مشتق تابع
در شکل Δx نشان دهنده تغییر در مقدار x است. ما فاصله بین x و (x+Δx) را کوچکتر و کوچکتر می کنیم تا زمانی که بینهایت کوچک شود. بنابراین، ما محدودیت داریم (Δ𝑥 0). صورتگر f(x+Δx)-f(x) تغییر متناظر در مقدار تابع f را در بازه Δx نشان میدهد. این باعث می شود که مشتق تابع f در نقطه x، نرخ تغییر f در آن نقطه باشد.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که Δx، تغییر x می تواند منفی یا مثبت باشد. از این رو:
0<|Δx|< 𝜖،
جایی که 𝜖 یک مقدار بی نهایت کوچک است.
درباره علامت گذاری
مشتق یک تابع را می توان با f'(x) و df/dx نشان داد. نیوتن غول ریاضی از f'(x) برای نشان دادن مشتق یک تابع استفاده کرد. لایب نیتس، یکی دیگر از قهرمانان ریاضی، از df/dx استفاده کرد. بنابراین df/dx یک عبارت واحد است که نباید با کسری اشتباه گرفته شود. به عنوان مشتق تابع f نسبت به x خوانده می شود و همچنین نشان می دهد که x متغیر مستقل است.
ارتباط با سرعت
یکی از متداولترین نمونههایی که از مشتقات ذکر شده، سرعت است. سرعت، میزان تغییر فاصله زمانی است. بنابراین اگر f(t) نشان دهنده مسافت طی شده در زمان t باشد، آنگاه f'(t) سرعت در زمان t است. بخش های زیر نمونه های مختلفی از محاسبه مشتق را نشان می دهد.
مثال های مشتق
روش یافتن مشتق تابع را تمایز می گویند. در این بخش، خواهیم دید که چگونه می توان از تعریف مشتق برای یافتن مشتق توابع مختلف استفاده کرد. بعداً، وقتی با تعریف راحتتر شدید، میتوانید از قوانین تعریفشده برای مشتق گیری یک تابع استفاده کنید.
مثال 1: m(x) = 2x+5
بیایید با یک مثال ساده از یک تابع خطی m(x) = 2x+5 شروع کنیم. میتوانیم ببینیم که m(x) با یک نرخ ثابت تغییر میکند. ما می توانیم این تابع را به صورت زیر مشتق گیری کنیم.

مشتق m(x) = 2x+5
شکل بالا نشان می دهد که تابع m(x) چگونه در حال تغییر است و همچنین نشان می دهد که مهم نیست کدام مقدار از x، نرخ تغییر m(x) را انتخاب می کنیم همیشه 2 باقی می ماند.
مثال 2: g(x) = x^2
فرض کنید تابع g(x) را داریم: g(x) = x^2. شکل زیر نحوه محاسبه مشتق g(x) را نشان می دهد. همچنین نمودار تابع و مشتق آن در شکل وجود دارد.

مشتق g(x) = x^2
به عنوان g'(x) = 2x، بنابراین g'(0) = 0، g'(1) = 2، g'(2) = 4 و g'(-1) = -2، g'(-2) = -4
از شکل می بینیم که مقدار g(x) برای مقادیر منفی بزرگ x بسیار بزرگ است . وقتی x <0، افزایش x باعث کاهش g(x) و از این رو g'(x) < 0 برای x<0 می شود. نمودار برای x=0 مسطح می شود، جایی که مشتق یا نرخ تغییر g(x) صفر می شود. هنگامی که x> 0، g(x) با افزایش x به طور درجه دوم افزایش می یابد، و از این رو، مشتق نیز مثبت است.
مثال 3: h(x) = 1/x
فرض کنید تابع h(x) = 1/x را داریم. در زیر مشتق h(x) (برای x ≠0) و شکلی که مشتق را نشان می دهد نشان داده شده است. منحنی آبی نشان دهنده h(x) و منحنی قرمز مشتق مربوط به آن است.

مشتق h(x) = 1/x
مشتق و پیوستگی
برای مثال 3، تابع h(x) = 1/x در نقطه x=0 تعریف نشده است. بنابراین، مشتق آن نیز در x=0 تعریف نشده است. اگر تابعی در نقطه ای پیوسته نباشد، در آن نقطه مشتق ندارد. در زیر چند سناریو وجود دارد که در آن یک تابع قابل مشتق گیری نیست:
- اگر تابع در نقطه ای تعریف نشده باشد
- عملکرد در آن نقطه محدودیتی ندارد
- اگر تابع در نقطه ای پیوسته نباشد
- تابع دارای یک پرش ناگهانی در یک نقطه است
در زیر چند نمونه آورده شده است:

نمونه هایی از نقاطی که هیچ مشتقی در آنها وجود ندارد